🌿 Trồng trọt trên gò đất: một kỹ thuật cổ xưa cho đất sống và tự chủ

Trồng trên ụ đất là một kỹ thuật cổ xưa được phục hồi nhờ permaculture. Nó giúp tạo ra một lớp đất giàu dinh dưỡng, có cấu trúc và màu mỡ, đồng thời giảm đáng kể công việc, tưới nước và các nguồn bổ sung bên ngoài.
Đây là một phương pháp đơn giản, ai cũng có thể làm, biến các vật liệu thực vật có sẵn trong vườn thành một khu rừng dinh dưỡng thu nhỏ thực thụ.

---

🌱 Một phương pháp không cày xới, tôn trọng sự sống của đất

Khác với làm vườn truyền thống, trồng trên ụ đất không cần cày xới hay lật đất.
👉 Bằng cách để các lớp tự nhiên được thiết lập, ta bảo tồn cấu trúc sống của đất và tất cả các vi sinh vật cư trú trong đó.

Dưới ụ đất, sự sống dần dần hình thành:

• Mạng sợi nấm của nấm xâm chiếm gỗ và kết nối các rễ cây với nhau nhờ mạng lưới ngầm dưới đất.

• Các con giun đất đào các đường hầm giúp thông khí tự nhiên cho ụ đất và cải thiện khả năng thoát nước.

• Các côn trùng phân hủy (bọ cánh cứng, rệp đất, bọ cánh cứng đất…) tìm nơi trú ẩn trong gỗ và các lớp hữu cơ.

• Các vi khuẩn và vi sinh vật từ từ biến đổi vật chất thành mùn giàu dinh dưỡng.

➡️ Thế giới nhỏ bé vô hình này tạo ra một hệ sinh thái tự cung tự cấp, trong đó mỗi sinh vật đóng vai trò thiết yếu trong độ phì nhiêu và khả năng phục hồi của ụ đất.

---

🌳 Gỗ xốp, trái tim sống của ụ đất

Ở trung tâm ụ đất có một lớp gỗ đang phân hủy (thân cây, cành lớn, gốc cây).
Theo thời gian, gỗ này trở thành một miếng bọt biển tự nhiên thực sự:

• Nó hấp thụ lượng nước thừa trong mùa ẩm ướt.

• Nó từ từ trả lại nguồn dự trữ này trong các giai đoạn hạn hán.

• Nó chứa các loại nấm và côn trùng tham gia tích cực vào quá trình phân hủy vật chất.

👉 Nhờ “bể chứa” dưới đất này, các ụ đất cần ít tưới nước hơn nhiều, ngay cả vào mùa hè. Khả năng điều hòa biến động nước này làm cho việc trồng trên ụ đặc biệt phù hợp với khí hậu có các đợt hạn hán hoặc mưa lớn.

---

🔁 Một logic tuần hoàn và địa phương

Một trong những lợi thế lớn của việc trồng trên ụ là nó dựa trên các nguồn lực đã có trong vườn.
Thay vì mang cành, tỉa cây và thực vật đến bãi rác, ta có thể tận dụng trực tiếp tại chỗ :

• Gỗ và cành tỉa trở thành cấu trúc bên trong.

• Lá rụng, cỏ cắt và phân compost được xếp chồng lên nhau để nuôi dưỡng ụ đất.

• Các lớp phủ (rơm, BRF, mùn cưa…) bảo vệ bề mặt và duy trì độ phì nhiêu.

➡️ Chúng ta chuyển từ mô hình tuyến tính ("sản xuất → vứt bỏ") sang mô hình tuần hoàn nơi mỗi loại rác thải trở thành tài nguyên, không có vận chuyển thừa thãi hay mất mát chất hữu cơ.

---

🛠️ Các bước chính trong xây dựng

1. Chọn vị trí

• Ưu tiên một nơi có nắng hoặc hơi râm tùy theo loại cây trồng.

• Vẽ đường viền (khoảng 1,2 m rộng).

2. Lắp đặt phần đế bằng gỗ

• Đặt các thân cây, cành lớn hoặc gốc cây vào một chỗ trũng nhẹ.

• Cố định chặt để tránh các túi khí.

3. Thêm các lớp hữu cơ

• Cành nhỏ, cắt tỉa, lá khô, cỏ cắt, phân compost thô.

• Kết thúc bằng một lớp phân compost chín hoặc đất mặt tốt.

4. Tạo hình ụ đất

• Tạo hình ụ đất tròn (cao 50 đến 80 cm), hơi nén chặt nhưng không bị nén cứng.

5. Bảo vệ bằng lớp phủ

• Rơm rạ, BRF, lá khô hoặc mùn cưa để bảo vệ bề mặt và nuôi dưỡng sự sống trong đất.

---

🌾 Một lớp đất sống, năng suất và bền vững

Ụ đất trồng phát triển theo năm tháng:

• Năm 1: rất năng suất nhờ các bổ sung tươi — lý tưởng cho các loại rau ưa dinh dưỡng.

• Năm 2 đến 3: quá trình phân hủy gỗ diễn ra mạnh mẽ, cấu trúc trở nên ổn định và khả năng giữ nước tối ưu.

• Những năm tiếp theo: ụ đất từ từ lún xuống nhưng vẫn rất màu mỡ. Chỉ cần thêm lớp phủ và bổ sung hữu cơ trên bề mặt để kéo dài tuổi thọ.

---

🌻 Một kỹ thuật phù hợp với mọi khu vườn

Dù là một khu vườn nhỏ trong thành phố, một mảnh đất dốc hay một diện tích lớn cần phục hồi, trồng trên ụ đất đều dễ dàng thích ứng.
Nó cho phép kết hợp sản xuất dồi dào, khả năng phục hồi tự nhiên và tôn trọng sự sống, mà không cần dùng đến hóa chất hay máy móc nặng.

---

🌿 Kết luận

Trồng trọt trên ụ đất không chỉ là một kỹ thuật: đó là triết lý làm vườn hài hòa với thiên nhiên.
Nó tái tạo một lớp đất sống, giàu dinh dưỡng và tự chủ, biến "rác thải xanh" của chúng ta thành một nguồn tài nguyên quý giá.
Không cần cày xới, không tưới nước quá mức và với đa dạng sinh học phong phú, ụ đất trở thành một hệ sinh thái nuôi dưỡng thực sự, phục vụ cho cả cây trồng lẫn người làm vườn 🌱✨